Salvini heeft zinnen gezet op links bolwerk: breekt zondag de dam in Emilia Romagna?

Zondag zijn er historische verkiezingen in het de Italiaanse regio Emilia Romagna, sinds de tweede wereldoorlog onafgebroken in handen van een links bestuur. De uitslag kan ook gevolgen hebben voor de nationale regering van premier Conte. ‘In Italië vallen regeringen vaak in de lente.’

Matteo Salvini, de leider van de rechts-radicale Lega heeft zijn zinnen gezet op dit linkse bolwerk en peilingen wijzen op een nek-aan-nek race tussen de linkse kandidaat en de rechtse Lega-kandidate. Verliest de centrum-linkse Partito Democratico deze regio, dan kan dat de nationale regering in Rome aan het wankelen brengen. Want ook de regeringspartner van de PD, de Vijfsterrenbeweging, is in een zware interne crisis verwikkeld.

De crisis binnen de Vijfsterren is zo ernstig dat de huidige topman Luigi Di Maio, het leiderschap van de beweging voor bekeken houdt. Hij is naar eigen zeggen moegestreden en uitgeput en wil zich toeleggen op zijn ministerfunctie op Buitenlandse zaken.

Door vier dagen voor de cruciale stembusslag in Emilia Romagna en Calabrië de handdoek in de ring te gooien, belet hij dat hij niet nog eens verantwoordelijk wordt gesteld voor de zoveelste electorale nederlaag en gedwongen wordt om af te treden. Maar naar eigen zeggen zijn het de aanhoudende aanvallen op zijn leiderschap vanuit de eigen rangen die de eigenlijke reden zijn voor zijn vertrek.

De partnerwissel brengt geen beterschap voor M5S

Even indrukwekkend als haar historische verkiezingsoverwinning in de parlementsverkiezingen van maart 2018, toen ze met 33% van de stemmen ver boven de andere partijen uittorende, was de electorale afgang van de M5S in de Europese en de regionale verkiezingen die erop volgden. In de populistische regering met de Lega van Salvini was ze de onervaren en eeuwig schipperende zwakke partner, die niet bij machte bleek de geslepen Salvini in te tomen, die voluit voor zijn eigen agenda van een hard migratie- en veiligheidsbeleid ging.

Toen Salvini in augustus zijn hand overspeelde door verkiezingen uit te lokken, ruilde de Vijfsterrenbeweging de Lega in voor de Partito Democratico en wist zo een electorale afstraffing te vermijden. De M5S-gezinde Giuseppe Conte bleef premier, maar de regering ging een pro-Europees in plaats van een eurosceptische koers varen met PD-ministers op sleutelposten als Economie en Europese Zaken, terwijl het migratiebeleid pragmatischer werd. Maar de compromisbereidheid van de M5S-ministers ten opzichte van de PD lokte steeds meer ergernis uit bij de radicale fracties van de Vijfsterren. Weer was het de andere regeringspartner die de eerste viool speelde, vonden ze en weer offerden hun eigen ministers het M5S-programma op. Enkele senatoren en parlementsleden werden omwille van hu forse kritiek en oppositie uit de beweging gezet. Anderen stapten op of liepen zelfs over naar de Lega.

Het gevolg is dat de huidige coalitie nog slechts 4 zetels op overschot heeft. De interimleiding van de verscheurde beweging wordt zolang door de huidige vice-minister van Binnenlandse Zaken Vito Crimi waargenomen, maar intussen is ook de interne strijd voor de opvolging begonnen. Stichter en sterke man achter de schermen Beppe Grillo is de enige die de ruziënde fracties tot de orde kan roepen. Maar hij blijft voorlopig buiten beeld.

Idee van eenheidslijst PD-M5S sterft stille dood in Umbrië

De centrum-rechtse alliantie van de Lega, Forza Italia en Fratelli d’Italia won de afgelopen twee jaar tien van de elf regionale verkiezingen. Alleen in Lazio, de regio rond Rome, wist de huidige voorzitter van de PD, Nicola Zingaretti, stand te houden. In oktober viel met Umbrië de eerste regio van het traditioneel rode Midden-Italië. Of Emilia Romagna volgt weten we zondag. Toscane en Le Marche trekken nog voor de zomer naar de stembus. In Umbrië was ook de test met een krachtenbundeling rond een eenheidskandidaat van M5S en centrum-links een fiasco. Hij werd kansloos verslagen door de kandidate van rechts, Donatella Tesei. De PD betaalde er de tol van haar betrokkenheid bij corruptieschandalen in plaatselijke ziekenhuizen. Di Maio noemde het experiment een vergissing en zag erin de bevestiging dat M5S werd ervaren als een derde weg tussen links en rechts. En Salvini triomfeerde. Zijn kiezers leken hem zijn faux pas van augustus niet aan te rekenen.

Sardientjes vragen stem tegen Salvini

Vooral in Emilia Romagna dat sinds de Tweede Wereldoorlog vanuit het rode Bologna eerst door de communisten en daarna door de PD werd bestuurd, is de inzet hoog nu links voor het eerst sinds decennia in een nek-aan-nek race is verwikkeld. De PD- gouverneur Stefano Bonaccini is een degelijk bestuurder in een welvarende regio van 4,5 miljoen inwoners, maar moet nu verbeten strijd voeren tegen Lega-kandidate Lucia Borgonzoni en tegen Matteo Salvini zelf, die hier eigenlijk in elke uithoek van de regio campagne voert ‘voor de bevrijding’ van de regio. Maar de jongste weken krijgt Bonaccini steun uit onverwachte hoek. Een nieuw fenomeen dat zich de sardientjesbeweging noemt en dat zich vanuit Bologna als een olievlek over heel de regio en zelfs heel Italië heeft verspreid. Het is een initiatief van vier dertigers die een dam willen opwerpen tegen het populisme, de haatzaaierij, de scheldpartijen en het onderhuidse racisme van Salvini. Ze doen dat door op massabijeenkomsten ‘als een school sardientjes in de open zee’ in toespraken die worden opgevrolijkt met muziek, op te komen voor respect, dialoog en tolerantie.

Het is een beweging die zich ver houdt van partijpolitiek en die de voorbije maanden al meer dan 100 massademonstraties over heel Italië op de been heeft gebracht. Ze ergert Salvini zichtbaar, niet alleen omdat ze oproept om voor Bonaccini te stemmen maar ook omdat ze met veel van zijn media-aandacht gaat lopen. Als Emilia Romagna tegen Salvini stand houdt, zou dat zijn elan kunnen breken, hopen de sardientjes. Maar volgens Davide Vampa, politoloog aan de Aston universiteit van Birmingham is moeilijk uit te maken of de beweging ook impact zal hebben op de verkiezingsuitslag : ‘De sardientjesbeweging is niet links of rechts, maar wel anti-Salvini en anti-Lega. Vanuit die beweging zal er daarom massaal voor Bonaccini gestemd worden. Maar massale mobilisatie op de piazza’s wordt niet noodzakelijk vertaald in electorale aanhang. Wel wordt verwacht dat de opkomst veel hoger zal liggen dan bij vorige stembusgangen omdat het zo spannend wordt’.

Ook in Calabrië wordt zondag gestemd. Deze zuidelijke regio heeft een linkse regionale regering, maar stemde in de nationale parlementsverkiezingen van 2018 net als de rest van het Zuiden massaal voor de Vijfsterren. Maar in de peilingen is de rechtse kandidate Jole Santelli favoriet.

Val regering niet uitgesloten

De regering Conte bis had zich voorgenomen om de volle legislatuur tot 2022 uit te doen, maar als Emilia Romagna naar de Lega gaat is het erg waarschijnlijk dat de PD dit jaar nog enkele van zijn 6 resterende regio’s verliest. Wat ook de uitslag is, premier Conte zelf is van plan door te gaan, al is hij er blijkbaar toch niet zo gerust in, want hij annuleerde in extremis een geplande reis naar Davos. Beide regeringspartijen zullen kost wat kost een regeringscrisis willen vermijden, maar met een krappe meerderheid van nauwelijks vier zetels is een volgende rebellie bij M5S voldoende om de regering aan het wankelen te brengen. Davide Vampa sluit daarom een val van de regerering niet uit: ‘Regeringen vallen vaak in de lente in Italië. Verlies in Emilia Romagna zal de PD in shock achterlaten. En ook al hebben regionale verkiezingen geen directe impact op de nationale regering en zijn de regio’s niet vertegenwoordigd in het nationale parlement, een PD in shock en een intern verscheurde M5S zullen de regering destabiliseren en dat kan leiden tot haar val.’