Wat moeten we nu onthouden van die eerste bewogen week op het euthanasieproces? 

Het had iets bevreemdend: iedere ochtend de drie beschuldigde artsen als vrije vogels tussen het publiek zien binnenkomen in de assisenzaal om hen dan, iets voor negen, over de half meter hoge balustrade te zien klimmen om plaats te nemen op de afgeschermde beschuldigdenbank. Het is duidelijk dat de assisenzaal van Gent niet voorzien is op processen als deze: normaal worden de beschuldigden geboeid binnengeleid door de politie via een speciale deur achter de beschuldigdenbank. Maar wat is normaal natuurlijk?

De zaal zat de voorbije dagen trouwens afgeladen vol. En het waren niet alleen vrienden en familieleden van de verschillende procespartijen of "assisentoeristen" die het na de Eén-televisieserie "De twaalf" toch ook eens in het echt wilden zien. De voorbije dagen namen ook verschillende experten plaats op de publieksbanken en tijdens de pauzes weerklonken er ontzettend verschillende geluiden.  Van "dit proces is een grote schande en de euthanasiewetgeving is in gevaar" tot "het is toch goed dat de wanpraktijken eindelijk eens aan de kaak worden gesteld, want het rommelt langs alle kanten".  En meteen is duidelijk dat het in Gent niet alleen gaat over het dossier van Tine Nys.

De voorbije week namen meer dan dertig mensen plaats op de getuigenstoel. Stof voor honderden artikels in binnen- en buitenland. Het moet voor u trouwens niet altijd even gemakkelijk geweest zijn om te volgen. Klein voorbeeld: donderdagavond, nadat de gerechtsdeskundigen hun eindverslag hebben voorgesteld, verschenen op twee verschillende krantensites deze koppen: “Wetsdokters oordelen: de artsen hebben een juist besluit getrokken” en “Deskundigen: euthanasie Tine Nys niet volgens de regels”. En beide koppen waren dan nog eens correct. Daarover later meer.

De voorbije zes dagen kreeg de jury verschillende brillen aangereikt om naar hetzelfde te kijken: het leven van Tine Nys.

Door de ene bril zien we een jonge vrouw die in het verleden wel zware psychische problemen heeft gehad, maar met wie het steeds beter gaat. Ze ontmoet de man van haar leven en slaagt er langzaam maar zeker in om een goed leven uit te bouwen. Tot die relatie strandt en alles instort. Ze raakt aan de drugs, komt in een tunnelvisie terecht en is geobsedeerd door euthanasie.  Ze ontmoet een psychiater die van haar een voorbeeld wil maken voor euthanasie bij psychisch lijden. En dat terwijl haar familie dat helemaal niet wil en wél nog mogelijkheden ziet. Die familie moet met lede ogen aanzien hoe ze aan de kant wordt geduwd en razendsnel naar de dood wordt geleid. Uiteindelijk krijgt ze euthanasie van een arts die zeer nonchalant en lomp te werk gaat.

Door de andere bril zien we een vrouw die door haar zware depressies, borderline- en autismespectrumstoornis maar niet kan worden wie ze zelf zo graag wil zijn. Na een woelige jeugd vol afwijzing en verschillende zware agressie-incidenten thuis, slaagt ze er maar niet in om duurzame liefdesrelaties uit te bouwen. Jarenlang wordt ze behandeld, inclusief maandenlange opnames in verschillende psychiatrische centra. Op een bepaald moment is ze moegestreden en beslist ze dat ze op een waardige manier wil sterven. Op een andere manier dan die zes eerdere zelfmoordpogingen die ze ondernam met soms zeer zware gevolgen, zoals een tien dagen lange coma. Ze bereidt haar afscheid maandenlang tot in de puntjes voor en is ontzettend dankbaar dat er een arts is die de moed heeft om haar, ondanks de dreigtelefoon van de familie, dat waardig afscheid te gunnen. 

En dan het juridisch aspect. Volgens het parket zijn deze drie artsen gifmoordenaars, omdat ze betrokken waren bij een euthanasie waarvan de wettelijke voorwaarden niet vervuld waren. En daar ging het de voorbije week natuurlijk de hele tijd over, die wettelijke voorwaarden. Mocht Tine Nys euthanasie krijgen? 

Het college van gerechtsdeskundigen zei daarover (met iets meer woorden): "Ja". Vandaar de krantenkop "Artsen hebben een juist besluit getrokken". De voorwaarden om in aanmerking te komen voor euthanasie (wilsbekwaam zijn en ondraaglijk lijden aan een ongeneeslijk ziekte) waren volgens de onafhankelijke experten vervuld. 

Iets wat volgende week ongetwijfeld zal betwist worden door de advocaten van de familie. Dat bewijst een vraag waarmee advocaat Joris Van Cauter vrijdag de onafhankelijkheid van de gerechtsexpert in twijfel trok. "Kunt u bevestigen dat u grootmeester bent van de reguliere grootloge van België?". Om maar te zeggen dat de strikt juridische discussie en het levensbeschouwelijke in dit proces zéér dicht bij elkaar liggen. 

Toch nog even terug naar het juridische: in de euthanasiewet van 2002 staat er ook wat de artsen moeten doen vooraleer het tot een euthanasie kan komen. En daar wringt volgens de experten het schoentje. Vandaar de krantenkop: "Euthanasie Tine Nys niet volgens de regels". Kort samengevat: het dossier werd te laat ingediend bij de euthanasiecommissie, op het registratiedocument werd niet correct opgeschreven wie de behandelende arts was, het verslag van de huisarts was veel te beperkt, maar vooral: er was volgens de experten een probleem met de onafhankelijkheid van de adviserende huisarts en de adviserende psychiater.

De wet schrijft voor dat de artsen die advies geven in de euthanasieprocedure onafhankelijk moeten zijn, maar een huisarts kan volgens de experten nooit onafhankelijk zijn. Ook de psychiater was volgens de gerechtsdeskundigen niet onafhankelijk genoeg, omdat ze medicatie had voorgeschreven aan Tine Nys. Iets wat volgende week ongetwijfeld ook betwist zal worden, ditmaal door de advocaten van de artsen.

Volgende week is het dan aan de jury. Volgen ze de gerechtsdeskundigen, die oordeelden dat Tine Nys in aanmerking kwam voor euthanasie, of zeggen ze dat Nys wél nog behandeld kon worden en dat ze niet ongeneeslijk ziek was? En welke gevolgen zal de jury geven aan wat de gerechtsdeskundigen zelf "procedurefouten" noemden?

De wetgever heeft het hen in 2002 alleszins niet gemakkelijk gemaakt: er wordt in de euthanasiewet geen onderscheid gemaakt tussen het niet-respecteren van de grondvoorwaarden (lees: iemand euthanasie geven die niet in aanmerking komt) en de procedurele voorwaarden. De Raad van State had dat nochtans geadviseerd, om processen zoals deze te vermijden, maar blijkbaar had de wetgever haast. 

Hoe dan ook zullen er na het voorlezen van het arrest geen grote winnaars zijn. Althans niet in de assisenzaal van Gent. De familie Nys gaf al aan hoe "intimiderend" ze dit openbaar assisenproces vindt, de dokters spreken van "een ware marteling" en veel artsen geven nu al aan dat ze niet langer euthanasie willen uitvoeren bij psychisch lijden. En wanneer de lichten in de Gentse assisenzaal zullen doven, zal er op veel andere plekken een volgend proces starten: dat van de euthanasiewet zelf. Benieuwd of dat ook in de Wetstraat zal gebeuren.