Doen minderjarige vloggers aan kinderarbeid? Nederland onderzoekt het

Een kledinglijn, speciaal gericht op tieners. Unboxing-filmpjes met speelgoed. Voor veel producten denken bedrijven er al niet meer aan om op de klassieke manier reclame te maken, maar gaan ze rechtstreeks aankloppen bij influencers. Als je een bepaald item bij kinderen wil verkopen, kan je het best ook door hen laten promoten, is de logica. 

“Wij krijgen inderdaad vaak aanbiedingen om promotie te maken voor kleding”, zegt Isabelle Philips. Zij is de moeder van de twaalfjarige Nanou, die op YouTube razend populair is door haar ASMR-filmpjes. Daarin fluistert ze in de camera, hetgeen een rustgevend effect kan hebben op kijkers. 

Dat lijkt misschien wat vreemd voor wie er niet mee bekend is, maar op YouTube heeft het kanaal van Nanou ASMR al meer dan 159.000 abonnees. En dat hebben bedrijven ook gezien. “Voor Kipling heeft Nanou eens meegespeeld in een reclamefilmpje voor boekentassen”, gaat haar mama verder. “Ze heeft daarvoor toen een financiële vergoeding en een boekentas gekregen.” 

Arbeidsrelatie 

Maar als kinderen in zee gaan met firma’s, dan lijkt dat al snel op werken. In Nederland is de Inspectie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid daarom een onderzoek gestart. De inspectie wil nagaan of de wetten op kinderarbeid niet worden overtreden als bedrijven jonge vloggers inschakelen. 

Ook in België zouden bedrijven daardoor op de regelgeving kunnen botsen. “Als bedrijven jongeren betalen en over hen gezag kunnen uitvoeren, dan heb je een arbeidsrelatie”, zegt Joris De Wortelaer, assistent bij de vakgroep Arbeidsrecht aan de VUB. Een zeer belangrijk woord is dus ‘gezag’. Bedrijven mogen tegen betaling geen instructies geven aan jonge vloggers, want dan wringt het schoentje. 

In principe is er niets mis mee als een jonge influencer een keer een paar sneakers draagt in een filmpje en ze dan mag houden. Maar als een bedrijf keer op keer een beroep doet op die vlogger om tegen betaling zaken in de markt te zetten, dan heeft dat veel weg van een normale werkrelatie. En dan is er wel degelijk een probleem. “Als je voor LEGO reclame zou maken en je krijgt tien dozen mee naar huis, dan telt dat ook als een loon”, zegt De Wortelaer.  

Het Nederlandse onderzoek richt zich nu op vloggers tot 13 jaar, omdat er volgens de Nederlandse wet tot die leeftijd absoluut niet gewerkt mag worden. Bij ons ligt de drempel voor kinderarbeid op 15 jaar, maar voor jongeren tot 18 jaar moeten de ouders hun instemming geven. Als minderjarige influencers een account aanmaken bij het bureau Influo, dat hen aan bedrijven koppelt, dan verschijnt er volgens zaakvoerder Maarten Kesteloot ook steeds een veld waarin ze moeten aangeven dat ze van hun ouders toestemming hebben. 

Gezagsrelatie 

Maar is het dan in België ook tegen de wet voor erg jonge influencers om zaken te doen met bedrijven? “We hebben ons daar alleszins goed over geïnformeerd omdat we geen fouten willen maken”, zegt de moeder van Nanou. “Maar de regels zijn redelijk flou.” 

Zij heeft contact opgenomen met de federale overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. Daar is gebleken dat er niets aan de hand is. Omdat Nanou slechts heel sporadisch iets voor een bedrijf doet, is het toegelaten. Ook voor het geld dat ze van YouTube krijgt, is er geen probleem. Vloggers verdienen grofweg een euro per 1.000 views, omdat het platform advertenties plaats onder alle filmpjes. Maar YouTube dwingt haar niet om nieuwe filmpjes te posten. 

“Ze kiest dus zelf of ze überhaupt nieuwe filmpjes maakt”, zegt Philips. “We proberen haar ook wat af te schermen tegen bedrijven. Als er een aanbieding komt, bespreken we dat aan de eettafel met het hele gezin. Maar meestal zeggen we ‘nee’. Het moet nog altijd fun blijven.” 

Op de vraag of er in ons land ook een onderzoek zou komen, verwees de FOD Werkgelegenheid door naar het kabinet van minister van Werk Nathalie Muylle (CD&V). Die kon geen antwoord geven.