Direct naar artikelinhoud
Oorlog Syrië

VN vrezen bloedbad in Idlib, waar twee legers een miljoen vluchtelingen inklemmen

VN vrezen bloedbad in Idlib, waar twee legers een miljoen vluchtelingen inklemmen
Beeld EPA

Terwijl het aantal ontheemden in de Syrische provincie Idlib het miljoen nadert, dreigt een confrontatie tussen Turkse troepen en het Syrische leger. De Verenigde Naties vrezen een ‘bloedbad’, dat de al dramatische toestand in het laatste Syrische rebellenbolwerk tot humanitair inferno zal maken.

Eind deze week loopt het ultimatum af dat de Turkse regering Syrië heeft gesteld. Als het Syrische leger zich dan niet heeft teruggetrokken achter de oude bestandslijn, grijpt het Turkse leger in. Zo’n omvangrijke operatie ‘is op handen’, volgens de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Alle voorbereidingen zijn getroffen, minstens tienduizend man staat klaar aan de grens.

Zo’n militaire confrontatie zou plaatsvinden in de steeds kleiner wordende strook langs de Turkse grens waar honderdduizenden burgers heen zijn getrokken, in de hoop te ontsnappen aan de beschietingen van het Syrische regime en de Russische luchtmacht. Die veiligheid is schijn, nu de frontlijn van het Syrische offensief de opvangkampen en andere plekken waar ontheemden zijn beland − vaak in de open lucht − steeds dichter nadert.

Enkele kampen zijn de afgelopen tien dagen al getroffen door bombardementen, zegt regiodirecteur Julien Delozanne van Artsen zonder Grenzen. “Aanvallen vinden plaats op locaties die tot voor kort veilig werden geacht. De mensen zijn wanhopig. Ze zitten samengeperst in een gebied dat kleiner en kleiner wordt, tussen de frontlijn en de Turkse grens.”

Tekortschieten

Delozanne schetst een beeld van ongekende nood en hulpverlening die niet anders kan dan tekortschieten. Een gigantische mensenmassa, voor het merendeel vrouwen en kinderen, is op drift geraakt. Slechts een kwart van hen zit in (overvolle) kampen. Velen slapen in de open lucht, in temperaturen onder het vriespunt. Sommige kinderen zijn doodgevroren.

Tekortschieten
Beeld AFP

“Veel mensen hebben niet meer bij zich dan hun kleren”, zegt de AzG-directeur. “In de kampen is maar een beperkte hoeveelheid water, wc’s en tenten. Vaak verblijven diverse families in één tent.”

Naast andere vormen van noodhulp heeft Artsen zonder Grenzen brandwondenunits naar het gebied gestuurd. Mensen lopen brandwonden op door ongelukken met koken in de tent. “Het is een vicieuze cirkel”, zegt Delozanne. “De leefomstandigheden creëren nieuwe problemen.”

Eén kant kunnen de vluchtelingen niet op: Turkije. De grens zit potdicht. Er is geen sprake van dat Turkije, dat al vier miljoen Syriërs onderdak biedt, een nieuwe toevloed van een miljoen vluchtelingen (sommigen vrezen zelfs drie miljoen) kan en wil verwerken. “De regering zucht onder de zware last”, zegt Ibrahim Kaya, hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit van Istanbul. “De onvrede onder de bevolking groeit, er wordt steeds negatiever over de Syriërs gesproken. Ook hebben de mensen geen zin in oorlog met Syrië.”

In Istanbul komen al geruime tijd geen mensen uit Idlib meer aan. Met muren en hekken heeft Turkije de clandestiene grensovergangen gesloten. Liam Sabbagh, een Syrische hulpverlener in de stad, sprak een vluchteling uit Idlib die probeerde zijn familie de grens over te krijgen. “Om de douane om te kopen, zou hij 3.000 dollar per familielid moeten betalen.”

Turkije heeft het gevoel met de rug tegen de muur te staan, nu het Syrische regime van geen ophouden weet bij het stukje bij beetje heroveren van rebellenbolwerk Idlib, en Moskou niet van zins lijkt zijn bondgenoot in te tomen. De relatie met Moskou, door Erdogan lange tijd omzichtig gekoesterd, verkeert in zwaar weer. De twee landen liggen steeds meer op ramkoers.

Erdogan en Poetin

In de regeringsgezinde Turkse pers, die op aanwijzen van Ankara altijd onderscheid maakte tussen ‘tegenstander’ Damascus en ‘partner’ Moskou, wordt Rusland in steeds directere en hardere bewoordingen verantwoordelijk gesteld voor de ellende in het noorden van Syrië. “Is Rusland een vriend of een vijand in het Midden-Oosten?”, kopte de krant Daily Sabah dit weekend.

Luchtfoto van een nieuw vluchtelingenkamp bij Maarrat Misrin.Beeld AFP

De Russen zijn de enigen die – met diplomatiek noodverband – de legers van Turkije en Syrië uit elkaar kunnen houden. Erdogan en zijn Russische collega Vladimir Poetin hebben af en toe telefonisch contact, maar veel leverde dat de afgelopen weken niet op.

Nu de ‘strategische banden tussen Ankara en Moskou dreigen te worden vernietigd’ (Daily Sabah), probeert Turkije de banden aan te halen met de VS en Europa. De Turkse president heeft, sinds hij in 2017 toenadering zocht tot Moskou, altijd verschillende ijzers in het vuur gehouden. Turkije blijft tenslotte lid van de NAVO. Politiek commentator Nur Özkan Erbay schrijft in Daily Sabah dat ‘een anti-Russische alliantie binnen een paar uur gevormd kan worden’. Zo ver is het nog niet, maar het tekent de sfeer. 

Vrijdag belde Erdogan met zijn Franse collega Emmanuel Macron en de Duitse bondskanselier Angela Merkel. De twee stelden voor om op 5 maart een top te houden met Poetin. Die stemde zondag toe.

Mocht het komen tot een confrontatie met het Syrische leger en zijn Russische broodheren, dan kan de crisis in Erdogans gezicht exploderen. Het Syrische regime jaagt dan wellicht honderdduizenden ontheemden de Turkse grens over. Alle rampenscenario’s van de VN worden in dat geval werkelijkheid.

Syriërs rijden met hun eigendommen op het dak van een auto door Atme, nabij de Turkse grens.Beeld AFP