Direct naar artikelinhoud
Overspel

Overspel en wat u er (niet) aan kunt doen

Vanaf vrijdag kunnen de liefhebbers van het genre weer genieten van 'Temptation Island’. Zullen de verleidsters succes hebben?Beeld SBS

Vanaf vrijdag zit de Vlaming weer massaal voor de buis om een rondje ‘wie bedriegt wie’ te beslechten. Op Temptation Island zijn de horde verleiders en de sloot alcohol intussen gemeengoed, maar welke spoilers biedt de wetenschap over vreemdgaan?

en

Er is wellicht geen haar op uw hoofd dat zelfs maar overweegt om deel te nemen aan Temptation Island, maar stel – een klein gedachtenexperiment – dat u na een vlaag van pure zinsverbijstering toch maar lekker op dat eiland bent beland. Zou u de uitnodiging voor een spelletje ‘tongtikkertje op de bar’ van de gladgeboende Grigor of femme fatale Mambo dan zomaar afslaan? Uiteraard, antwoordt u nu misschien volmondig. Twee weken karakter tonen is zo moeilijk niet, toch?

Dat zo’n scheve schaats in primetime op televisie zou belanden, is natuurlijk een belangrijke onthoudingsfactor, maar overspel gaat een pak verder dan ‘wel of geen karakter’. Het zit ingebakken in onze genen, weet gedragsbioloog Mark Nelissen. “Al honderdduizenden jaren, net zoals dat het geval is bij alle diersoorten die aan paarvorming doen net voor de voortplanting.” Zelfs de zwaan, toonbeeld van monogamie, bedriegt zijn of haar partner weleens, zo werd recent ontdekt.

De evolutionaire drijfveren van overspel zijn evident: vrouwen kunnen op die manier ‘betere genen’ gaan ophalen bij het andere geslacht, terwijl een man zijn genen net veel beter verspreidt. Zo zou je kunnen zeggen dat we “allemaal afstammen van mannen die overspel pleegden”, zegt Nelissen. Al is er (voorlopig) niet zoiets als een ‘overspel-gen’ ontdekt. “En we hebben doorgaans genoeg ratio om genen tegen te gaan.”

Ontrouw in de lift

Het Vlaamse Sexpert-onderzoek uit 2013 wees uit dat een op de vier mannen en een op de vijf vrouwen ontrouw is geweest binnen een partnerrelatie. Vooral dertigers (een op de drie) scoren hoog. Volgens psychiater en relatietherapeut Dirk De Wachter zit de mens in dit verhaal gewrongen tussen twee krachten. Aan de ene kant de zoektocht naar stabiliteit, aan de andere de drang naar vrijheid en avontuur. “Het leven is kort en we moeten alles meemaken.” Stabiliteit, ook van belang voor het voortbrengen van kinderen, zou volgens hem meer aan de vrouw trekken, terwijl testosteron een verklaring kan zijn voor de avontuurlijke driften bij de man.

Alleen wordt die kloof stilaan wel dichtgereden door de emancipatie van de vrouw, die – ver weg van de haard – nu ook frequent op romantische verleidingen stoot. Denk maar aan de werkvloer. “Het avontuurlijke aspect is ook meer gedemocratiseerd”, zegt De Wachter. Iedereen kan lustig swipen op Tinder of Grindr – relatie of niet – en dankzij medische vooruitgang blijven we langer viriel.

Cijfers lijken daarom steevast aan te tonen dat ontrouw de voorbije decennia in de lift zit, al maakt De Wachter de bedenking dat het in digitale tijden misschien gewoon wat lastiger is geworden om ‘in den duik’ een scheve schaats te rijden. Er blijft sowieso een gigantische taboe op rusten. “Overspel blijft een groot kwetsuur, het legt een gigantische bom onder het relationele”, zegt De Wachter. De vele relatietests op televisie, waarbij vreemdgaan zo'n beetje gecultiveerd wordt, lijken die schaamte alleen te versterken.

Impulscontrole

Nu denkt u misschien dat u de hoofdprijs heeft afgeschoten en dat overspel nooit zal voorkomen in uw relatie. Maar de kans is reëel dat u zich vergist.

Ook de partners van beroemde, vermogende en aantrekkelijke vrouwen als Uma Thurman of Sandra Bullock gingen op een bepaald moment toch vreemd, betoogt sociaal psycholoog Tila Pronk (Tilburg University). “Er kunnen momenten zijn dat je ineens onverwacht oog in oog staat met iemand die ook wel aantrekkelijk is, al ben je nog zo dol op je partner.”

Pronk onderzocht wat er in de hersenen gebeurt op zulke momenten. Ze plaatste mannelijke deelnemers in een wachtzaal, samen met een aantrekkelijke vrouw die zogezegd ook een deelnemer was. De premisse: ‘Flirt ie of flirt ie niet’. De impulscontrole van de man, die voorafgaand getest werd, bleek een bijzonder goede voorspeller voor het antwoord. Hersenscans bevestigden: de capaciteit van de prefrontale cortex, het controlegebied in de hersenen, om aan een verleiding te weerstaan, is cruciaal.

Studies uit Zweden en Australië namen dan weer de hormoonhuishouding onder de loep, meer bepaald die van het hormoon vasopressine. Variaties in het gen dat codeert voor de receptor van vasopressine zouden gelinkt zijn aan een slechtere score op vlak van partnertrouw.

In hoeverre is ‘overspelschaamte’, die grotendeels cultureel is bepaald, dan eigenlijk terecht? Bekende seksuologen als Wim Slabbinck en Esther Perel pleiten op dat vlak al langer voor een nieuwe definitie van partnertrouw die niet noodzakelijk gekoppeld is aan ‘seks binnen de relatie’ maar vooral aan openheid over noden en verlangens. Want, zo schreef Slabbinck in 2017 in een essay voor Charlie Magazine over strikt monogame relaties: “In zo’n relatie heb je met één iemand seks, maar wordt de scheve schaats een verboden vrucht. En die smaakt het zoetst.”

Alleen maakt zo'n nieuwe relationele definitie een programma als Temptation Island natuurlijk volstrekt overbodig. Of wat dacht u van een kampvuurmomentje in het aanstaande seizoen, waarbij Elke over het vluggertje van haar partner Arda zegt: ‘Oh, wat leuk voor hem.’