Hoe Deutsche Bank haar klanten oplichtte en Trump grootmaakte

Op het moment dat ik journalist David Enrich (40) bereik via Skype, zit hij in een hotelkamer in Los Angeles, waar twee dagen eerder de Oscars zijn uitgereikt. Het is zeven uur ’s ochtends plaatselijke tijd. Achter hem zie ik kale, grijze muren en een groot, onopgemaakt bed. Nee, hij verblijft niet in het glamoureuze Chateau Marmont op Sunset Boulevard, lacht hij. En hij is ook niet in L.A. om te onderhandelen over de filmrechten van zijn boek. “Ik ben gisteren op stap geweest met Val Broeksmit”, zegt Enrich. “Vandaag neem ik een podcast met hem op voor The New York Times.'

Val Broeksmit: het zou de naam kunnen zijn van een verknipt personage uit een hard-boiled detectiveroman van James Ellroy. Maar deze Val bestaat echt. En dat is brute pech voor Deutsche Bank. En wie weet straks ook voor Donald Trump. Val Broeksmit (43) is de stiefzoon van William ‘Bill’ Broeksmit. En die was, tot zijn zelfmoord op zondag 26 januari 2014, senior executive bij Deutsche Bank, en bijna twee decennia lang een vertrouweling van de mannen aan de top.

Al ruim de helft van zijn leven hangt Val Broeksmit in de muziekscene rond als rockmuzikant, het grootste deel van de tijd werkloos. Zijn grootste claim to fame tot dusver is een bandje genaamd Bikini Robot Army. Sinds de dood van Bill Broeksmit leidt hij een zwerversbestaan, dat hij aanvankelijk bekostigde door de kredietkaarten van zijn moeder te hacken. Hij is kwaad op haar, een immigrante uit Oekraïne, omdat die naar zijn zeggen nooit naar hem heeft omgekeken. De eerste negen jaar van zijn leven liet ze hem achter in een thuislozenopvang en bij pleegouders. En hij is wanhopig omdat zijn stiefvader, de enige man die wél om hem gaf, er niet meer is. De afgelopen jaren zat hij zwaar aan de drugs. Het sterkere spul: heroïne en OxyContin, een opioïde pijnstiller - hij plette de pillen en snoof ze op. Maar op zijn heldere momenten heeft Val een doel. Iets wat zijn leven, en de dood van zijn stiefvader, misschien nog enige zin kan geven: Deutsche Bank ten val brengen.

Val Broeksmit mag dan niet de vijand lijken die Deutsche Bank het meest moet vrezen, hij is het wel. Op de avond van Bill Broeksmits dood snuisterde hij rond op de laptop van zijn stiefvader en hij trof er onder meer een lijst met paswoorden van e-mailaccounts aan. In een intuïtieve reflex schreef hij ze over op een papiertje, vlak vóór iemand van Deutsche Bank binnenkwam om de inhoud van de laptop te kopiëren. In de loop van de volgende weken en maanden kon Val Broeksmit zich via die e-mailaccounts toegang verschaffen tot een schat aan vertrouwelijke informatie: verslagen van bestuursvergaderingen, financiële spreadsheets, presentaties en een berg correspondentie met en tussen de toplui van Deutsche Bank.

Op basis daarvan is Val Broeksmit er nu van overtuigd dat Deutsche Bank zijn stiefvader tot zelfmoord heeft gedreven. Amerikaanse en Europese toezichthouders zaten de grootbank op de huid. Systematische fraude, manipulatie, misleiding en andere, ronduit criminele activiteiten dreigden aan het licht te komen. Bill Broeksmit kon met dat vooruitzicht niet leven. In zijn appartement in Londen hing hij zich op aan een deurknop, met de leiband van de hond.

Journalist David Enrich werkte op dat moment in Londen. Hij volgde het reilen en zeilen in de Londense City, het Europese zenuwcentrum van de bankwereld, voor de Amerikaanse krant The Wall Street Journal. Toen een onderzoek werd gestart naar de zelfmoord van Bill Broeksmit, kreeg Enrich de opdracht contact op te nemen met de familie. Op de website van Bikini Robot Army, het bandje van Val Broeksmit, vond hij het telefoonnummer van Val en hij belde hem op de dag dat zijn stiefvader in New York werd begraven. Een halfjaar later publiceerde Enrich zijn eerste artikel gebaseerd op de documenten die Val in zijn bezit had gekregen. De beurskoers van Deutsche Bank zakte prompt met 3 procent, meer dan 1 miljard dollar ging in rook op.

Val Broeksmit heeft zijn verhaal de afgelopen zes jaar proberen te slijten bij de door Noord-Korea aangestuurde hackers van Guardians of Peace, bij de FBI en bij onderzoekscommissies van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Hij kreeg daarbij steun van de muzikant Moby, die hij had ontmoet op een diner in Los Angeles, of van Pegi Young, de ex van Neil Young, die hij tegenkwam in een therapeutisch centrum in San Francisco en die op 1 januari 2019 is overleden aan kanker. Van alle journalisten die geprobeerd hebben met Val Broeksmit samen te werken, was David Enrich de koelbloedigste en vooral de geduldigste.

David Enrich: “Spijtoptanten zijn doorgaans niet de evenwichtigste mensen, noch de helderste boodschappers. Sommigen kunnen daardoor makkelijk worden weggezet als narcistisch, roekeloos, paranoïde of gewoon gek. Maar ze beschikken vaak over informatie waarvan ze de waarde zelf niet kunnen inschatten. Informatie die je op geen enkele andere manier kunt krijgen en die de loop van de geschiedenis kan veranderen.”

Er zijn al veel uitstekende boeken verschenen over de zogenaamde wolven van Wall Street die de financiële crisis van 2008 hebben veroorzaakt. Wat voegt een boek over Deutsche Bank daar nog aan toe?

Enrich: “We hebben het hier over de bank die in 2007 de grootste ter wereld was. De bank was getransformeerd in een casino, en was mee verantwoordelijk voor het omvallen van andere banken en voor de economische ellende die daaruit volgde. Het was de bank die van alle banken het verst ging in het bedenken en verhandelen van risicovolle financiële producten, en die daar ook na de crisis nog een hele tijd mee doorging. Deutsche Bank was ook de bank die de miljarden van de Russische oligarchen witwaste en die landen als Iran en Syrië aan buitenlandse deviezen hielp, terwijl de VS sancties hadden afgekondigd. Deutsche Bank is de bedrijfsversie van een massavernietigingswapen. Het is een ongelofelijk verhaal. En het gebeurde allemaal onder het mom van Duitse degelijkheid en betrouwbaarheid.”

Uw boek begint op het moment dat de Amerikanen in Deutsche Bank stappen en de bedrijfscultuur drastisch veranderen.

Enrich: “Er waren ook Britten, Zwitsers en Indiërs bij betrokken, maar het waren allemaal mensen met een zeer ongeduldige, Amerikaanse mindset. Nu, daar viel ook iets voor te zeggen. De digitale revolutie was begonnen, de economie was met honderd per uur aan het globaliseren. De impact daarvan op de financiële wereld was groot. Wall Street nam in alles het voortouw en daagde de Europese banken uit. Als Deutsche Bank wilde blijven concurreren en klanten over de hele wereld wilde bedienen, móést ze zichzelf wel omvormen van een conservatieve kredietinstelling die de Duitse economie stimuleerde, tot een investeringsbank die mondiaal actief was. Het probleem was dat Deutsche Bank binnen de kortste keren de meest agressieve, roekeloze speler in Wall Street en de Londense City werd.

“De Amerikanen hebben het monster gecreëerd, maar dat neemt niet weg dat de Duitsers een zware verantwoordelijkheid dragen. Het was hun bank, zij runden de operaties, zij werden geacht te overzien wat er gebeurde. Maar op cruciale momenten koos de top in Frankfurt ervoor om de blik af te wenden. Daar waren twee redenen voor. Eén: ze snapten niet goed wat er gebeurde. En twee: wat het ook was dat er gebeurde, ze waren opgezet met het resultaat. De bank spóót geld. Ze boekte recordomzetten en recordwinsten. Dankzij de Amerikanen.”

Een deel van de handel in financiële producten bij Deutsche Bank catalogeert u onder oplichting. Waarom? Alle banken handelden erin.

Enrich: “Het ging heel ver, hoor. Op een gegeven moment lanceerde Deutsche Bank zelfs een product dat speculeerde op de instorting van de huizenmarkt in de VS. Of ze stak beleggingsproducten in elkaar die bedoeld waren om te mislukken, en waartegen ze dan met andere producten speculeerde. Ze zette miljarden in tégen andere banken die haar producten verhandelden. Dan licht je toch je eigen klanten op? En toen er banken begonnen om te vallen en er werd gevreesd voor een domino-effect, haalden stafleden miljoenen van hun persoonlijke rekening. Veiligheidshalve bewaarden ze hun geld thuis, in contanten. Zó cynisch werd het spel gespeeld.”

In de hoofdkwartieren in Londen en New York was het elke dag feest. U maakt melding van een ‘schoenpoetser’ die bij Deutsche Bank in Londen de aanvoer van coke en escortes verzekerde. Bent u zelf getuige geweest van onnoemelijke feiten?

Enrich: “Ik ben pas in 2010, net na de crisis, in Londen gearriveerd. (lacht) Ik was getuige van de afterparty. Het feest was in elk geval nog niet voorbij, dat kan ik je verzekeren. Bij Deutsche Bank dachten ze dat ze minder gehavend uit de financiële crisis waren gekomen dan de andere banken. Dat gaf hun een air van onoverwinnelijkheid. Als je in die jaren hun kantoren betrad, róók je de overmoed. Als je dan opmerkte dat er nog voor miljarden aan risico's in hun balansen stonden en dat de toezichthouders zich daar grote zorgen om maakten, lachten ze jou in je gezicht uit. Ze stevenden recht op het faillissement af, maar ze bleven zich verstoppen achter hun arrogantie.”

Met andere woorden: Deutsche Bank is al vijftien jaar een reus op lemen voeten?

Enrich: “Tja... Ik onderschat niet wat het is om zo'n financiële moloch te leiden. Je moet vooruitziend zijn, je moet kunnen inschatten wat op korte termijn misschien uiterst winstgevend is, maar op lange termijn levensgevaarlijk. Je moet nee kunnen zeggen, je moet te allen tijde het overzicht en de controle zien te bewaren... Eén ding is zeker: op al die punten heeft de top van Deutsche Bank jammerlijk gefaald. En wat erger is, is dat men lange tijd koppig is blijven weigeren schoon schip te maken. Ontkennen en wegkijken was een vast onderdeel van de bedrijfscultuur. Mensen die problemen signaleerden of dingen aan de kaak stelden, werden overgeplaatst of ontslagen. Dat is pas anderhalf jaar geleden veranderd, toen de huidige CEO Christian Sewing aan het roer kwam.”

Je zou verwachten dat de grote klanten van de investeringsbankiers – andere bankiers, ondernemers, begrotingsspecialisten, ministers van Financiën – door die glimmende façades heen keken, maar nee.

Enrich: “Dat is de aantrekkingskracht van de haute finance: je voelt je slimmer dan de rest als je bij die club kunt horen. Daardoor hebben zoveel mensen, ook mensen die van nature afkerig zijn van risico's, die beleggingsproducten op grote schaal gekocht. Omdat ze dachten dat ze slim waren, zijn ze zo onverstandig geweest om producten te kopen waar ze geen snars van begrepen. Deutsche Bank zocht klanten aan wie ze huisvuil konden verkopen voor de prijs van goud. Maar dat was het businessmodel van de héle banksector in de jaren die aan de crisis voorafgingen.”

We denken dat hypes vooral voorkomen in de entertainmentindustrie en de modebranche, maar in de financiële wereld bestaan ze dus ook?

Enrich: “Zeker. Wall Street is bij uitstek de plek waar iedereen naar elkaar kijkt en iedereen hetzelfde najaagt: snel geld verdienen. Als iemand een nieuwe manier gevonden heeft om kapitalen te verdienen - een nieuw product, een nieuwe niche, een nieuwe groeimarkt - doen alle anderen hetzelfde. Zo ontstaan hypes en krijg je bubbels. Maar anders dan in de mode- en entertainmentwereld zijn de gevolgen potentieel veel ernstiger. Mensen blijven achter met beleggingen die een pak minder waard zijn dan men hen heeft laten geloven, of zelfs helemaal niets meer. In het ergste geval leidt dat niet alleen tot stormen op de financiële markten, maar tot een ontwrichting van de hele economie. Dat hebben we zien gebeuren tijdens de financiële crisis: banken kapseisden, landen gingen bankroet, mensen speelden hun huis, hun spaargeld en hun pensioen kwijt.”

De activiteiten die Deutsche Bank in het Rusland van Vladimir Poetin heeft ontplooid, noemt u ronduit crimineel.

Enrich: “Deutsche Bank had een geschiedenis met Rusland. In de 19de eeuw had de bank er al de aanleg van spoorwegen gefinancierd. En Alfred Herrhausen, de baas van Deutsche Bank die in 1989 door de Rote Armee Fraktion is vermoord, zag zakendoen met Rusland bijna als een staatszaak. Het kon de Europese samenwerking en de internationale handel alleen maar bevorderen.

“Maar toen begin jaren 2000 de bedrijfscultuur veranderde bij Deutsche Bank – kortetermijnwinst vóór alles – veranderde ook de aard van de activiteiten in Rusland. Het was niet langer een land dat ook om diplomatieke redenen werd bespeeld, maar een markt die geld moest opbrengen. En de snelste manier was: de miljarden van de Russische oligarchen witwassen. Deutsche Bank liet zich gebruiken om kapitaal en rijkdom uit Rusland weg te sluizen en in het westerse financiële systeem te injecteren. En helemaal louche werd het toen Deutsche Bank in Rusland ging samenwerken met de VTB-bank, de vaste kredietverstrekker van het Kremlin en van de Russische inlichtingendiensten. Deutsche Bank heeft VTB zelfs een kredietlijn van 1 miljard dollar verstrekt.”

U schrijft dat Deutsche Bank zaken deed met landen waartegen de Amerikaanse regering economische sancties heeft uitgevaardigd. Ze voorzag Iran, Syrië, Soedan, Libië en zelfs de terroristische organisatie Hezbollah van buitenlandse deviezen. Is Deutsche Bank mee verantwoordelijk voor de huidige geopolitieke situatie in het Midden-Oosten?

Enrich: “Dat is overdreven. De situatie in het Midden-Oosten is zeer complex en dat is het resultaat van een lange, ingewikkelde geschiedenis. Je kunt van mening verschillen of het verstandig was van de VS om sancties uit te vaardigen tegen bijvoorbeeld Iran. Ik heb intelligente mensen bij Deutsche Bank horen zeggen dat ze die sancties stom vinden, contraproductief voor het land zelf, voor de internationale diplomatie en voor de wereld. Dat klinkt aannemelijk, maar het minste wat je van Deutsche Bank kunt zeggen, is dat ze zeer roekeloos is geweest, en dat ze geprobeerd heeft van alle walletjes te eten. Een grote bank die actief is in de VS, en die dus voor een stuk onder Amerikaanse jurisdictie valt, heeft duidelijk de wet overtreden. Je zou verwachten dat Donald Trump dat ‘crimineel’ noemt.”

Heeft hij dat gedaan?

Enrich: “(lacht) Bij mijn weten niet. Ik heb hem nog nooit een onvertogen woord horen zeggen over zijn bank.”

Donald Trump is één van de beste klanten van Deutsche Bank. Of liever: de klant met de grootste uitstaande schuld. Weet u hoeveel geld hij de bank vandaag schuldig is?

Enrich: “Goeie vraag. Toen hij in januari 2017 werd ingezworen als president, moest hij Deutsche Bank nog 350 miljoen dollar. Ik veronderstel dat het nu minder is, maar ik weet het eerlijk gezegd niet: Deutsche Bank wil er niets over loslaten, en Trump evenmin. Veronderstellen dat hij zijn schuld helemaal heeft afbetaald, is riskant, gezien zijn trackrecord op dat vlak. Hij is altijd een notoire wanbetaler geweest. Niet betalen is een vast onderdeel van zijn businessmodel. Zijn bank, zijn aannemers en onderaannemers, zijn advocaten en al zijn zakenpartners kunnen ervan meespreken.

“Maar als hij nog schulden heeft, betekent dat in principe dat Deutsche Bank zijn persoonlijke bezittingen kan aanslaan: zijn hotels, zijn golfresorts, Mar-a-Lago in Florida, de Trump Tower, zijn privéjet, noem maar op. (lacht) Er zijn geen aanwijzingen dat de bank dat al heeft gedaan, dus we moeten ervan uitgaan dat hij zijn leningen braaf blijft afbetalen. Of dat Deutsche Bank terugdeinst voor een openlijk conflict met de president van de Verenigde Staten. Mijn persoonlijke inschatting is dat Trump nog steeds zwaar in het krijt staat bij Deutsche Bank. Vroeger zou het feit dat de president volledig afhankelijk is van een buitenlandse schuldeiser, grote ophef hebben veroorzaakt: de nationale veiligheid en de integriteit van het grondgebied zouden in gevaar zijn geweest.”

Toen Trump in 1998 bij Deutsche Bank aanklopte voor zijn eerste lening, had hij al een kwalijke reputatie. Geen enkele Amerikaanse bank wilde nog met hem werken. Hij werd beschouwd als, ik citeer, ‘een casinomagnaat die zaakjes doet in de showbusiness en de misdaad’. Bij Deutsche Bank kreeg hij alles wat hij vroeg: 125 miljoen dollar hier, 300 miljoen dollar daar. Waarom?

Enrich: “Omdat er altijd iemand was die het voor hem opnam. Eerst was dat Justin Kennedy, een jongen die van de investeringsbank Goldman Sachs kwam. Hij is de zoon van Anthony Kennedy, een voormalige rechter bij het hooggerechtshof. Daarna werd Rosemary Vrablic, de private banker van de familie Kushner, Trumps case officer bij Deutsche Bank. Zij bekleedt vandaag nog altijd een belangrijke positie in de private banking-tak van de bank. Bij de inauguratie van Trump zat ze in het vak met de vips. Er waren bij Deutsche Bank ook altijd mensen die mordicus tégen elke samenwerking met Trump waren. Zij merkten op dat zelfs Trumps beste vrienden hem geen geld wilden lenen - de enige die dat eind jaren 90 nog deed, was z'n eigen vader, Fred. Maar de bezwaren tegen Trump werden op de één of andere manier altijd overruled in het hoofdkwartier in Frankfurt.”

Zou u durven te beweren dat Deutsche Bank het presidentschap van Trump mee mogelijk heeft gemaakt?

Enrich: “Ja. Zonder Deutsche Bank zou het hem met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid niet gelukt zijn. Dankzij Deutsche Bank kon Trump de schijn ophouden dat hij een succesvolle, stinkend rijke zakenman was, terwijl hij in werkelijkheid een paria was. Dankzij Deutsche Bank kon hij nieuwe projecten blijven ontwikkelen en nieuwe gebouwen blijven optrekken. De aankoop van het oude postgebouw in Washington D.C., in de buurt van het Witte Huis, dat hij ombouwde tot het Trump International Hotel, kwam op een strategisch moment. Deutsche Bank leende hem nog maar eens 170 miljoen dollar. Dus toen Hillary Clinton en anderen tijdens de verkiezingscampagne zijn zakelijke kwaliteiten in twijfel trokken en wezen op zijn faillissementen en zijn reputatie van wanbetaler, zei Trump doodgemoedereerd: ‘Wait a minute! Eén van de grootste banken van de wereld houdt van mij. Ze wil niets liever dan met mij werken. Dat zou ze toch niet doen als ik zo’n lousy businessman was als jullie beweren?’ Dat was een heel duidelijk en sterk argument, waar niemand toen iets tegen kon inbrengen. Deutsche Bank hielp Trump niet alleen financieel, ze hield hem ook overeind als presidentskandidaat tegenover zijn rivalen en tegenover de media.”

Op een gegeven moment ging het gerucht dat de Russische VTB-bank, de bank van het Kremlin, garant zou staan voor de leningen van Deutsche Bank aan Trump. Met andere woorden: Trump was financieel niet afhankelijk van de Duitsers, maar van de Russen. Leeft dat vermoeden nog steeds?

Enrich: “Ik heb daar geen bewijzen voor gevonden. En ik heb er jaren naar gezocht, net zoals een aantal van mijn collega's. Ook al wie ik er bij Deutsche Bank over heb aangesproken, inclusief mensen die rechtstreeks betrokken waren bij de transacties met Trump, blijft volhouden dat het niet waar is. Wat ik wel heb ontdekt, is dat Deutsche Bank een aantal zakelijke contacten tussen Trump en Russische oligarchen heeft gelegd. Zo heeft de bank vermogende Russen gepolst om te investeren in vastgoedprojecten van Trump in Hawaï en Mexico.”

En via de rekeningen van Jared Kushner, Trumps schoonzoon, ook een vaste klant bij Deutsche Bank, is er geld naar Rusland gevloeid?

Enrich: “Klopt. Nu, één van de interessante aspecten van Trumps presidentschap is dat het plots heel stil is geworden rond een aantal onderzoeken naar Deutsche Bank, en meer in het bijzonder naar de transacties met Rusland. Dat kan toeval zijn. Misschien is het ingewikkelde materie en kost het meer tijd dan verwacht om alles goed uit te pluizen. Maar je kunt je afvragen of het misschien ook iets te maken heeft met de persoon van Trump. Deutsche Bank beschikt over een pak informatie die Trump onder geen beding publiek gemaakt wil zien. Informatie over zijn persoonlijke financiën, die van zijn familie en schoonfamilie, en die van zijn bedrijven. Dat is zijn achilleshiel. Daarom weert hij zich als een duivel in een wijwatervat.”

Heeft Trump geprobeerd u stokken in de wielen te steken?

Enrich: “Hij heeft helemaal niets gedaan, dat is het vreemde. Zelf heb ik het Witte Huis, de Trump Organisation en de familie Kushner met aandrang en bij herhaling benaderd voor een reactie. En naar aanleiding van een lange voorpublicatie in The New York Times hebben de factcheckers van de krant hetzelfde gedaan. Ik heb alle punten opgesomd waarover ik graag enige toelichting van hun kant had gekregen, dus ze weten wel ongeveer wat eraan zit te komen. Geen respons. (lacht) Er zit wél een lijn in het presidentschap van Trump: als het over zijn financiën gaat, bewaart hij het absolute stilzwijgen.”

Mag ik om te besluiten zeggen wat ik uit uw boek heb geleerd?

Enrich: “Absoluut, graag.”

Dat de wereld meer dan ooit geregeerd wordt door oplichters, die allemaal dezelfde technieken, dezelfde vehikels en dezelfde mensen gebruiken om hun fortuin veilig te stellen. Maar ook dat één ongeleid projectiel het feestje kan verpesten.

Enrich: “Precies, niemand is onkwetsbaar. En gelukkig maar!”

David Enrich – De duistere bank, Xander Uitgevers

© Humo