Angst om coronavirus amper te bedwingen: ‘Je opsluiten is het slechtste wat je kan doen’

Bekijk nu: ‘Iedereen kan er mee voor zorgen dat het coronavirus minder kans krijgt’

Het is ondertussen een hoofdtaak geworden voor ’s lands bekendste virologen: de bevolking van objectieve informatie voorzien over COVID-19, zijnde het coronavirus. Een virus dat onvermijdelijk onze kant op komt, maar waarvoor we volgens diezelfde virologen niet hoeven te panikeren. Ons land is er klaar voor mocht het zover komen. Alleen paniek kan nog roet in het eten gooien. Want als we ook hier met zijn allen aan het hamsteren slaan en massaal bij huisartsen en ziekenhuizen langsgaan, zou dat het uitrollen van het noodplan weleens in de war kunnen sturen.

Maar hoe doe je dat, rustig blijven, terwijl de paniekberichten over virusdoden en beelden van mensen met mondmaskertjes op je om de oren slaan? Kan je die angst überhaupt wel tegenhouden? 

Neen, stelt Tine Daeseleire, klinisch psycholoog bij The Human Link en gespecialiseerd in het behandelen van angst. “Angst en paniek kan je als individu niet makkelijk tegenhouden. Het gevoel zet immers onmiddellijk ons adrenalinesysteem in werking, dat ons normaal bij een echte bedreiging zal beschermen door meer alert te zijn. Het probleem is dat we net door die adrenaline ook helemaal gefocust worden op die zogenaamde bedreiging, zoals hier het coronavirus.”

En eenmaal angstig ontstaat er een automatische vicieuze cirkel, waardoor geruststellende boodschappen over die bedreiging niet meer het effect hebben dat ze beogen. Waardoor angstige mensen door het focussen op zichzelf veilig willen voelen, zich ook zeer irrationeel kunnen gedragen. En bijvoorbeeld veel geld betalen voor een mondmasker, terwijl specialisten continu zeggen dat het nauwelijks helpt. Of meerdere malen per week naar de huisarts lopen omdat ze denken besmet te zijn. “Wie angstig is, gaat op zoek naar veiligheid en vindt die moeilijk”, zegt Daeseleire. “Komt daar nog bij dat angstsymptomen, zoals een verhoogde hartslag, moeilijker kunnen ademen en veel zweten, in dit geval ook verward kunnen worden met ziektesymptomen. Wat in dit geval zeker niet helpt.”

Kansverkleuring

Volgens Dirk Hermans, professor gedragstherapie aan de KU Leuven, speelt ook de probability bias oftewel kansverkleuring hierbij een rol. “We leven in een wereld waar er allerhande soorten risico’s zijn en waarvan we de kans moeten inschatten. We doen heel vaak alsof die kans nul procent is, omdat we anders nauwelijks kunnen functioneren. Denk aan een trap afdalen, bijvoorbeeld. De kans op sterven door een val van een trap is objectief gezien klein, maar is misschien wel groter dan de kans om het komende jaar te overlijden door het coronavirus. Toch dalen we die trap met een gerust gemoed af. Omdat de meesten van ons doen alsof het risico nul is.”

Maar mochten er, zoals bij COVID-19, voortdurend berichten komen over hoe gevaarlijk zo’n trap afdalen wel is, dan kan dat onze interne kansinschatting danig verkleuren, meent professor Hermans. “Dan gaan we dat psychologisch niet meer als nul procent kans ervaren. En angst vergroot die inschatting van de kans nog meer. Hoe dichterbij iets komt, zowel objectief als psychologisch, hoe hoger we de kans inschatten dat het fout zal lopen. Nu het virus op onze stoep staat, is het dan ook logisch dat mensen angstiger zijn.”

Negatieve connotatie

Zeggen ‘je hoeft niet angstig te zijn’, heeft volgens deskundigen dan ook maar weinig effect op mensen die al bang zijn. Zeggen dat het virus niet zo gevaarlijk is, ook niet echt. “Er is een groot verschil tussen zeggen ‘iets is veilig’ en ‘iets is niet gevaarlijk’”, zegt Hermans. “De ontkenning van iets negatiefs heeft niet hetzelfde geruststellende effect als de uitdrukking van iets positiefs. Het blijft altijd een negatieve connotatie hebben. Mensen voelen dat zo aan.”

Angst is niet tegen te houden. Maar wat je met die angst doet, kun je wel onder controle krijgen. “Als je mensen meer uitleg geeft over hoe angst werkt, wat de symptomen zijn, kan je hen leren ermee om te gaan zonder dat ze stoppen met echt te leven”, zegt Daeseleire. “Het gaat om berekende risico’s durven nemen. Je opsluiten is echt het slechtste wat je kan doen in zo’n situatie.”

Mensen stimuleren om zo normaal mogelijk te blijven functioneren, is ook het advies van professor Hermans. Het doet hem denken aan de angst voor terreur waar heel wat mensen enkelen jaren geleden mee worstelden. Ze bleven daardoor gewoon thuis, wat net voor een toename van de angst zorgde. Hermans: “De normale dingen blijven doen en zo ervaren dat het gevreesde niet gebeurt, dat is de beste manier om minder bang te zijn.”

Ook de media spelen hier een belangrijke rol, meent Daeseleire. “Je ziet dat mensen op verschillende manieren gaan reageren. De ene groep gaat elk bericht over corona vermijden, de andere groep gaat net alles verslinden wat er te vinden is. Voor hen is het heel belangrijk dat die informatie correct en objectief is. En dat de media ook duidelijk aangeven welke bronnen ze gebruiken en waarop hun analyses zijn gebaseerd. Want hoe vager de info, hoe meer mensen zelf interpretaties kunnen maken en daardoor ongeruster worden.”