‘Kolven? Dat kan hoor, op de wc of in de auto’: borstvoedingspauzes op het werk te vaak geen evidentie

Zowel na de geboorte van haar zoon Max (3) als dochter Issa (1) ging account executive Celine James (29) gewapend met een kolfmachine terug aan het werk. Telkens was het zoeken naar een plek om dat te doen. “Op mijn vorige job kreeg ik een vergaderruimte toegewezen. Het was er ijskoud, wat uiteraard onaangenaam is als je daar half bloot moet zitten. Bovendien kon je die ruimte niet afsluiten, dus zat ik met mijn rug naar de deur voor het geval er iemand zou binnenkomen. Wat uiteraard een paar keer is gebeurd.”

Merkte ze bij haar vorige werkgever nog wrevel over die kolfpauzes, dan was haar nieuwe baas een pak soepeler. “Maar een geschikt lokaal vinden, bleef een uitdaging”, vertelt ze. “Er was een aparte kantoorruimte, maar die was helemaal in glas. Ik heb die dan wat proberen te bedekken met posters, al kon je er eigenlijk nog steeds binnen kijken. Gelukkig was het er warm en kon het op slot.”

Vrouwen hebben wettelijk het recht om tot negen maanden na de geboorte van hun kind borstvoedingspauzes te nemen. Tot twee keer per dag krijgen ze een halfuur de tijd om ofwel hun kind borstvoeding te geven of melk af te kolven. De werkgever moet zorgen voor een goed verwarmde en verluchte ruimte waarin dat kan gebeuren. 

Onfris

Steeds meer vrouwen beroepen zich op dat recht. Nieuwe cijfers van het RIZIV tonen hoe het aantal vrouwen dat een wettelijke uitkering aanvraagt voor zulke pauzes op vijf jaar tijd met bijna 80 procent is gestegen. In 2013 ging het om 1.206 vrouwen, in 2018 waren dat er al 2.148.

Die wettelijke uitkering is bedoeld voor als je werkgever de kolfuren aftrekt van je werktijd.  Al zeggen die cijfers weinig over het werkelijke aantal vrouwen dat pendelt met melkvoorraden. Een heleboel werkgevers maakt helemaal geen punt van kolfpauzes en eist dus ook niet dat tijd die eraan wordt besteed van de arbeidsduur wordt afgetrokken. Zo’n wettelijke uitkering vereist bovendien nogal wat administratieve rompslomp: de werkgever moet twee maanden op voorhand verwittigd worden, elke maand moet je een attest afgeven waarop zwart op wit staat dat je borstvoeding geeft en tot slot is er nog een ander maandelijks attest nodig om daadwerkelijk een compensatie te ontvangen.

“Het is niet het meest voor de hand liggende recht om op te nemen. Jammer genoeg”, zegt Gina Heirman, woordvoerder van ABVV. “Veel hangt af van de sector of de bedrijfsmentaliteit. Heeft het bedrijf een aangepast lokaal met de nodige voorzieningen en aparte koelkast voor moedermelk, dan zullen vrouwen meer geneigd zijn hun recht op te nemen.”

Oplossingen

Wettelijk moeten werkgevers dus zo’n ruimte voorzien. In de praktijk is het vaak zoeken naar creatieve oplossingen. Hoeveel bedrijven in ons land een deftige kolfruimte hebben, daar heeft niemand zicht op. In Nederland deed het bedrijf Colve, in samenwerking met Kenniscentrum Borstvoeding, een rondvraag: 62 procent van de vrouwen die na hun zwangerschap heeft gekolfd, gaf aan dat de ruimte op kantoor niet aan de wettelijke eisen voldeed. 

De kans is klein dat België het wat dat betreft veel beter doet. Een kleine rondvraag op sociale media leert dat vrouwen soms op de vreemdste plekken hun borstvoedingspauze moeten doorbrengen. In de auto, in douches, in een containerklas, aan hun bureau...Of zoals Ellen* (28): op de wc. “Negen maanden heb ik moeten kolven op het toilet, omdat er geen andere mogelijkheid was", vertelt ze. “Er was er maar één toilet voor twintig personen, zowel mannen als vrouwen, waardoor het vaak tot frustraties leidde. Dan waren ze kwaad omdat ik de wc zo lang bezet hield. Bovendien was het toilet vaak niet proper en rook het er onfris.”

Niet alleen de kolfruimte , ook de andere accommodaties waren beperkt. Haar kolf uitwassen moest ze noodgedwongen doen in de lavabo van die ene wc. Melk stockeren? Dat kon enkel in de gemeenschappelijke koelkast. “Ik was al lang blij dat er een frigo was. Al moest ik er wel de opmerkingen van de collega’s bijnemen. Sommigen vonden die moedermelk ‘vies’ en wilden het flesje zelfs niet aanraken om pakweg iets anders uit de koelkast te halen.” 

Ellen werkt als administratief bediende in een architectenbureau. Haar oversten waren niet bijster enthousiast toen ze aangaf dat ze werk en borstvoeding wou combineren. “Ik kan me niet meer herinneren hoe vaak ik heb zitten huilen op die wc. Maar ja, voor je kind doe je alles.”

Goodwill

Eline (37)* en Annemie (30)* trokken zich noodgedwongen terug in de doucheruimtes. “Ik werk in de chemische sector, waardoor ik langer mocht thuisblijven om mijn kinderen borstvoeding te geven. Hierdoor had ik geen recht op borstvoedingspauzes. Dus verstopte ik me in de douches. Kwam er iemand binnen, dan zette ik het apparaat snel uit. Gelukkig zijn mensen gewoontedieren en wist ik op den duur wanneer ik ongestoord kon kolven.” Herkenbaar voor Annemie, die in een advocatenkantoor werkt: “Ik kolfde in een douchecabine. Om elektriciteit te hebben, gebruikte ik die van de haardroger via een verlengkabel. Zo kwam het wel een paar keer voor dat iemand mijn kolf uittrok, toen die de haardroger wou gebruiken.”

Anne Dedry, Groen-politica en oprichter van het expertisecentrum kraamzorg De Bakermat in Leuven, kent de verhalen. “Het gaat er soms triestig aan toe. Ondanks dat het een wettelijk recht is, moeten vrouwen vaak heel erg creatief zijn om een geschikte plaats te vinden. Ben je de eerste vrouw die kolft op je werk? Dan is de kans groot dat ze iets in elkaar moeten fabriceren zodat je dat op een rustige manier kunt doen.”

Vrouwen voelen zich bovendien bezwaard. Na maanden afwezigheid moeten ze zich opnieuw inwerken en in veel gevallen zorgt slaaptekort ervoor dat je toch net iets minder scherp achter je bureau zit. En dan moet je ook nog zeuren om een verwarmde kolfruimte die je kan afsluiten? 

Wat daarom niet betekent dat er geen goodwill bestaat. 

Landschapskantoren 

Een resem vrouwen getuigt hoe het lokaaltje misschien niet optimaal was, maar hoe zowel oversten als collega’s er alles aan deden om het hen zo comfortabel mogelijk te maken. “Er is hier geen aparte ruimte waar ik kan kolven”, zegt Isa Verlaenen (32), die voor een socioculturele vereniging werkt. “Ik heb wel een apart bureau, maar dat is zowat een glazen visbokaal. Mijn collega’s zijn zo lief geweest om bij mijn terugkeer een gordijntje voor de glazen deur en ramen te hangen zodat ik toch wat privacy heb. Iedereen reageert hier eigenlijk erg positief.”

Maar goodwill of niet, hoe komt het dat vandaag voor veel vrouwen zo moeilijk blijft om op het werk comfortabel te kolven? Het recht op borstvoedingspauzes is bijna twintig jaar oud. “Misschien heeft dat te maken met het feit dat nog steeds iets uitzonderlijks is”, zegt Geert Van Hootegem (KU Leuven), directeur van het Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving HIVA. “Ik geef leiding aan een zeventigtal mensen en ik heb nog maar een keer die vraag gekregen. Wij hebben hier evenmin een kolfruimte, al vind ik het de evidentie zelf dat je zoiets faciliteert met heel veel respect voor de mama’s. Al moet ik toegeven dat ik niet weet hoe we het voor die ene persoon dan opgelost hebben.”

Volgens Van Hootegem heeft het ook te maken met financiële krapte. “We zitten in een samenleving waar de kosten op alle mogelijke manieren eruit moeten worden gehaald. Zijn bedrijven bereid om te investeren in iets wat maar incidenteel gebruikt wordt? En hoe zwaar zijn die investeringen dan? De trend naar landschapskantoren is wat dat betreft nefast. Hier op het HIVA hebben we nog van die traditionele gangen met aan beide zijden kantoren. De kans dat je daar ergens een plekje vindt, is groot.”

Toch moeten we volgens hem ook opletten dat we niet in een vicieuze cirkel terechtkomen. Want hoe minder bedrijven een degelijke ruimte hebben, hoe minder vrouwen zich aan een kolfavontuur durven wagen. En hoe minder het dus ook gebeurt waardoor werkgevers niet geneigd zijn aanpassingen te doen. “Als er geen deftige voorzieningen zijn, heb je er nog minder goesting in om het te doen”, geeft Celine James toe. “Het wordt tijd dat we dit normaal gaan vinden en dat het ook niet louter als tijdverspilling wordt gezien. Andere mensen gaan roken, drinken koffie of zitten een halfuur op de wc. Dan zal een kolfsessie ook wel niet zo veel verschil maken.”

* Ellen, Eline en Annemie wilden hun echte naam niet in de krant.