Amazon gaat overstag, maar Bol.com weigert kindernaziboek te verwijderen: “Ze moeten zich doodschamen”

Op Bol.com zijn meerdere werken te vinden van nazi-leider en oorlogsmisdadiger Julius Streicher, waaronder het controversiële kinderboek Der Giftpilz uit 1938, dat als bewijsmateriaal gebruikt werd tijdens het Proces van Neurenberg. Daar stonden 24 kopstukken van het naziregime terecht na de oorlog, onder wie Streicher.

Het Poolse Auschwitzmuseum deelde afgelopen weekend een open brief aan Amazon van de Britse organisatie Holocaust Educational Trust. In die brief stond het verzoek om dit soort haatzaaiende boeken uit de online verkoop te halen. Amazon bevestigde dat het bedrijf actie onderneemt tegen de verkoop van sommige boeken die aanstootgevend kunnen zijn.

“Als boekverkoper zijn wij van mening dat het belangrijk is om toegang te bieden tot het geschreven woord, inclusief boeken die sommigen aanstootgevend vinden”, zei een woordvoerder tegen Britse media. “We nemen de zorgen van onze klanten serieus en luisteren naar feedback. Amazon heeft een beleid dat bepaalt welke boeken te koop kunnen worden aangeboden. We investeren veel tijd en middelen om ervoor te zorgen dat onze richtlijnen worden gevolgd en verwijderen producten die dat niet doen.”

Het Auschwitzmuseum in Polen is tevreden dat de antisemitische boeken uit de verkoop zijn gehaald en richt nu zijn pijlen op Bol.com. 

Op Twitter opent het museum de aanval op de Nederlandse webshopgigant. ‘Wij verzoeken u vriendelijk om wrede antisemitische nazi-propagandapublicaties uit uw winkel te verwijderen. Maak geen winst met woorden die in het verleden de weg naar de Holocaust hebben gebaand’.

Volgens een woordvoerder van Bol.com wordt er amper geld verdiend met de boeken en is overgaan tot verwijderen kiezen voor ‘de gemakkelijke weg’. “Laten we voorop stellen dat we geen boeken laten staan uit financieel gewin en dat we er bewust voor kiezen om gevoelige boeken alleen een disclaimer te geven. De boeken die zo'n disclaimer krijgen, zijn niet bepaald hardlopers en het kleine beetje winst dat we hier eventueel op zouden maken, staat niet in verhouding tot de moeite die teams in het zo goed mogelijk bieden van de aanvullende informatie stoppen.”

Als grootste boekenwinkel van Nederland en België voelt Bol.com “de verantwoordelijkheid’’ om niet de fout te maken om te censureren en te bepalen wat wel en niet gelezen mag worden en op welke manier. “Omdat wij duidelijk niet achter alle informatie staan, proberen we met disclaimers toch onze stem te laten horen.”

In de disclaimer staat het volgende te lezen: ‘Bol.com verkoopt miljoenen boeken. Als Bol.com staan we niet achter alle boeken, in het bijzonder als ze schadelijk zijn of mensen kwetsen. We beschouwen het echter als een groter gevaar om te gaan bepalen welke informatie Nederlanders en Belgen tot zich mogen nemen, daarmee ondermijnen we het vrije woord en de democratie.’

Voor Jo Horn, rechtssocioloog en voormalig Tweede Kamerlid, is een disclaimer niet genoeg. Hij walgt ervan dat Bol.com een ‘giftig en kwaadaardig boek’ als Der Giftpilz te koop aanbiedt. “De Holocaust begon niet in de gaskamers van Auschwitz. Die begon met het vergiftigen van de geesten. Maak dus geen winst met woorden die de weg naar de Holocaust hebben gebaand”, zegt Horn.

Der Giftpilz is een controversieel boek, omdat het kinderen wijsmaakt dat joden van nature slechte mensen zijn. “Dit boek brandmerkt joden als vervolgers van de arbeidersklasse, als mensen die de rassen onzuiver maken, als duivels in mensengedaante, giftige paddenstoelen en moordenaars”, klinkt het in de brief van het Auschwitzmuseum. “Dit boek vertelde aan schoolkinderen dat ze joden kunnen herkennen door een karikatuur van hun fysieke kenmerken.”

Horn, publicist over het facisme en nazisme, heeft zich verdiept in het boek, maar stopte halverwege omdat hij het naar eigen zeggen ‘niet meer kon aanzien’. “Het is van een ongekende smerigheid wat in Der Giftpilz staat te lezen. Ik kots er letterlijk van. Als de webshop niet zelf inziet dat het verspreiden van deze antisemitische drek echt alle perken te buiten gaat moeten we misschien aangifte doen van aanzetten tot haat.”

Nederlands strafrechtadvocaat Sidney Smeets vindt ook dat grote webshops niet mee moeten werken aan het verspreiden van antisemitisme, maar hij denkt niet dat Bol.com zich schuldig maakt aan een strafbaar feit. “Het bezitten, uitlenen en verkopen van boeken als Mein Kampf  is in Nederland niet verboden. Ik vraag mij dus af of aangifte doen zal leiden tot vervolging. Daarmee is aangifte doen niet per se zinloos, want het zal wel een discussie aanwakkeren.”

Volgens Smeets kiest Bol.com voor de makkelijke weg door te beweren dat het weghalen van de boeken censuur zou zijn. “Eerder werd ook al gevraagd geen boeken over homogenezing meer aan te bieden. Dat is geen censuur. De boeken worden niet verboden. Maar je hoeft ze ook niet te verkopen. Er bestaat geen recht op een platform.” 

Ronny Naftaniel, een van de bekendste Joodse Nederlanders, heeft er geen woorden voor. “De directie van Bol.com moet zich doodschamen.”